Beyin kaynaklı nörotrofik faktör hem nörogenezde hemde nöroplastite’de oldukça önemli bir yere sahiptir. Araştırmacılar BDNF eksikliği ile çeşitli norodejeneretif hastalıklar arasında bir ilişki buldular ve BDNF’in bu hastalıklara karşı koruyucu olabileceğini düşünüyorlar, lakin henüz yeteri kadar kanıta sahip değiliz.
Bu makalede BDNF’in ne olduğu ve nasıl artırılabileceği hakkında güncel literatürdeki çalışmaları özetleyeceğiz.
BDNF (Beyin kaynaklı nörotrofik faktör) nedir?
BDNF bir nörotrofindir; bu, nöronal büyümeyi, nörotransmitter salınımını ve sinaptik işlevi destekleyen bir sinyal proteini olduğu anlamına gelir. [ 1 ]
Nörotrofinler, nörojenezi uyarmaya ve kontrol etmeye yardımcı olan kimyasallardır. Bilim adamları BDNF’nin en aktif nörotrofinler arasında olduğuna inanıyorlar [ 2 ].
BDNF, mevcut nöronların hayatta kalmasını desteklemeye yardımcı olur ve yeni nöronların ve sinapsların büyümesini, yenilenmesini ve oluşturulmasını teşvik eder [ 2 ].
Daha basit bir tabir ile BDNF, hem nörogenezde (yeni nöronların oluşumu) hem de aktif olmayan nöronların ortadan kaldırılmasında Nöroplastisite (nöronal esneklik) oldukça önemli bir yere sahiptir.[ 3 ]
BDNF başlangıçta proBDNF adı verilen bir öncü olarak oluşur. Daha sonra olgun bir forma (mBDNF) dönüşür.
BDNF’nin iki farklı formu (mBDNF ve proBDNF), birbirlerinin zıttı olarak görev yaparlar:
- ProBDNF salındığında apoptozu (hücre ölümü) ve sinaptik zayıflamayı teşvik eder.
- mBDNF ise hücrenin hayatta kalmasını ve nöronal bağlantıları teşvik eder.[ 4 ]
Öğrenme, hafıza ve bilişsel işlevlerde her iki sürece de ihtiyaç vardır.
ProBDNF’nin mBDNF’ye dönüşmesini plazmin adı verilen bir enzim gerçekleştirir. Bu, kan pıhtılarındaki fibrini parçalayan enzimin aynısıdır [ 5 ].
BDNF seviyeleri yaşla birlikte önemli ölçüde azalabilir [ 6 ].
Beyindeki BDNF düzeyleri ile kandaki BDNF düzeyleri farklı olabilir. Araştırmacılar BDNF’in beyin bariyerini geçebildiği için kandaki BDNF seviyeleri ile beyindeki BDNF seviyeleri arasında bir korelasyon olabileceğini düşünüyorlar. Lakin kesin bir çıkarımda bulunabilmek için kanıtlar eksik. [ 7 , 8 ]
Düşük BDNF Düzeyleri İle İlişkili Durumlar
Bilim adamları beyin sisi, demans ve pisolojik bozukluklar gibi bazı hastalıklarda düşük BDNF seviyeleri buldular. Bu hastalıklarda BDNF’i artırmak potansiyel bir tedavi seçeneği olabilir lakin bu bulguyu destekleyecek bilimsel çalışmalara sahip değiliz.
Bununla birlikte aşağıdaki durumların tek sebebinin düşük BDNF seviyeleri olmadığını anlayabilmek önemlidir. Birçok farklı çevresel ve genetik faktör bu duruma katkıda bulunabilir.
1) Alzheimer ve Demans gibi nörodejeneretif hastalıklar:
Araştırmacılar Alzheimer ve Demans gibi hastalıklara sahip olan insanlarda daha Düşük BDNF seviyeleri buldular. Ön çalışmalar BDNF’nin nörodejenerasyonun önlenmesinde koruyucu bir rol oynadığı göstermektedir. Bu yüzden BDNF’in bu tarz hastalıklar için önemli bir koruyucu özelliği olabileceğine inanılmaktadır. Lakin henüz bu bilgileri doğrulayacak bilimsel kanıtlarımız yok[ 9 , 10 ].
2) Depresyon, Bipolar ve Anksiyete:
Araştırmalar, düşük BDNF seviyelerinin bazı insanlarda depresyon ve anksiyete bozukluklarına katkıda bulunan bir faktör olabileceğini gösteriyor. Bu nedenle, BDNF’yi artırmak bazı depresyon, bipolar veya anksiyete hastaları için geçerli bir tedavi yaklaşımıdır.[ 11 , 12 , 13 ] Bazı antidepresan ilaçlar BDNF’yi artırarak çalışır [ 14 ].
3) Tip 2 Diyabet ve Obezite:
Araştırmalar hem obez insanlarda hemde tip 2 diyabete sahip olan insanlarda daha düşük BDNF seviyeleri olduğunu göstermektedir [ 15 , 16 , 17 , 18 ]. Bilimsel çalışmalar farelerde BDNF’in gıda alımını baskıladığını gösteriyor lakin bu ilişki henüz insanlarda gösterilmemiştir.
4) Beyin Sisi:
BDNF, anıların oluşturulmasında ve saklanmasında hayati bir rol oynar. Daha düşük BDNF seviyeleri, bilişsel işlevlerin azalmasında (diğer adıyla beyin bulanıklığında) rol oynayabilir [ 19 ].
BDNF’yi Arttıran Faktörler
BDNF’i artırabilmenin en iyi yolu altta yatan sağlık sorunlarınızı bulup onları tedavi etmekten geçer. Eğer kendinizde düşük BDNF seviyeleri olduğunu düşünüyorsanız bunu mutlaka doktorunuz ile konuşmalısınız.
Doktorunuz sizdeki BDNF seviyelerini test etmeli ve eğer düşük seviyelere sahipseniz neden düşük seviyelere sahip olduğunuzu araştırmalı, hastalıklarınızın kök sebeplerini bulup sizin için uygun bir tedavi programı oluşturmalıdır. İhtiyaç duyduğunuz takdirde aşağıdaki yöntemleri doktorunuzla konuşabilirsiniz.
Aşağıdaki çalışmaların büyük çoğunluğunun küçük ölçekli insan çalışmaları ve hayvan çalışmalarından elde edildiğini lütfen göz önünde bulundurun. Bu bilgileri daha fazla araştırma ve geliştirme çabalarına rehberlik edebilmesi için paylaşıyoruz.
Yaşam Tarzı
- Egzersiz yapmak [ 20 , 21 ]
- Sirkadiyen ritim tutmak [ 22 ]
- Kalori kısıtlaması ve aralıklı açlık [ 23 , 24 ] – İnsanlarda etkileri henüz gözlemlenmemiştir.
- Stresi azaltmak [ 25 ]
- Güneş ışığına maruz kalmak [ 40 ] – D vitamini takviyeleri yardımcı olmaz [ 26 , 27 ].
- Yeni şeyler öğrenmek [ 28 ]
- Bir şeyler çiğnemek [ 29 ] – Muhtemelen sakız da işe yarayacaktır.
- Müzik dinlemek [ 30 , 31 ]
- Akupunktur [ 32 ]
Diyet
- Flavonoidler [ 33 , 34 ]
- Kahve [ 35 ]
- Akdeniz Diyeti [ 36 ]
- Ketojenik Diyet [ 37 ]
- Omega 3 Yağ Asitleri [ 38 , 39 ]
- Dirençli nişasta [ 40 ] – BDNF’i artıran Butirat’a dönüşür.
- Sülforafan [ 41 ] – Brokoli, turp, lahana gibi yiyeceklerde bulunur.
Takviyeler
- Niasin [ 42 ] – BDNF’yi ve onun reseptörlerinden biri olan TrkB’yi yükseltir
- Quercetin [ 43 ] – Quercetin kırmızı soğan, üzüm, kızılcık, domates ve kaparide bulunur
- Ferulik Asit [ 44 ] – kahve çekirdeği, elma, enginar, yer fıstığı ve portakal tohumlarında bulunur.
- Magnezyum [ 45 ]
- Kurkumin [ 46 ]
- Quercetin [ 47 ]
- Resveratrol [ 48 ]
- EGCG [ 49 ]
- Butirat [ 50 ]
- Ginseng [ 51 ]
- Zeytin Yaprağı Ekstresi [ 52 , 53 ]
- L plantarum [ 54 ]
- Theanine [ 55 ]
Hormonlar/Nörotransmiterler
Bilim insanları hayvanlarda aşağıdaki hormonlar ile BDNF düzeyleri arasında bağlantı buldu:
İnsan verileri eksik.
Bu hormonların artmasının insanlarda BDNF’yi artırdığını öne süren hiçbir çalışma yoktur. Bu bilgileri daha fazla araştırma çalışmalarına rehberlik edebilmesi için paylaşıyoruz.
